| Notes |
['About: Dutch and French translations of these letters.\n\n[curs]Brieven van Milady M.W. Montague, geschreeven op haare reizen, door Europa, Asia, en America aan verscheide Lieden van rang[curs]. \nDeel I, p.124 :"Een zeer aanmerkelijk voordeel hebben deze brieven boven andere schriften van dien aart, dat namelijk, derzelver doorlugtige Schryfster uit hoofde van hare Sexe en rang toegang heeft gehad tot plaatsen, daar geen ander Reiziger heeft kunnen koomen, en zeer goed gebruik van deze gunstige gelegenheid heeft weeten te maaken. Dezelve draagen allerwegen de kentekenen van eene Geestige, opmerkzaame [curs]Engelsche[curs] Dame, wij voegen \'er die laatste byzonderheid by, om dat zy geene gelegenheid verwaarloost, om de voordeelen der vryheid en de elenden eener willekeurige Regeering voor het oog te toonen, in de verschillende Landen, die zy doorreist. Men kan zig niet verwonderen,/ 125 dat Brieven van eene vrouw, op haar reis aan gemeenzaame Vrinden en Vrindinnen geschreeven, oppervlakkig zyn; de styl ondertusschen is zo vloeijend, de aanmerkingen zo juist, de beschryvingen zo fraei, dat wij meenen, den Lezeren onzer Letteroeffeningen vermaak te zullen doen, met hen het grootst gedeelte van verscheide Brieven mede te deelen; ons Uittrekzel zal \'er wat lang door worden, maar men zal het met even veel genoegen als nut kunnen leezen. --- Laat ons met een Brief uit [curs]Neurenberg[curs] beginnen". (p.125-137: zwerftocht door Duitsland, Keulen, Frankfort, Wurtsberg bezocht, verschil tussen vrye Steden "en die, welke aan [curs]volstrekte[curs] Princen onderworpen zyn, gelyk alle de kleine Vorsten van het ryk zyn" \nVoordelen van "vrije steden" : handel en welvaart, wel gebouwd en zeer volkrijk, "inwoonders zijn eenvoudig maar net en zinnelyk gekleed, de winkels vol waaren en het gemeene volk zelfs heeft een vergenoegd en welwaanend voorkoomen".\nDe steden die niet vrij zijn : smalle en morsige straaten, "eene Burgery, wier povere opschik alleenlyk dient, om haare behoeftigheid des te duidelyker te vertoonen, veel Lieden van rang arm en belaggelyk uitgedoscht en de helft der gemeene Lieden om aalmoessen biddende" (ter illustratie wordt een vergelijking gemaakt tussen een "fatzoenlyke Amsterdamsche vrouw, en eene onzer Londensche hoeren, geblanket, gehuld, met kwikken en strikken opgeknapt, maar wier overige versleete, en morsige opschik niet dan schande en elende bedekt")\nOver de mommery der [curs]Reliquien[curs] in alle Roomsch Catholyke Kerken, "De [curs]Lutheraanen[curs] zijn van deze dwaasheid neit ten eenemaalen vrij" Allerlei overdadige rijkdommen in de kerken.\n"Van [curs]Weenen[curs] schrijft onze vrouwelyke Reiziger het volgende" (zegt de commentator) :\n"Deze stad heeft aan myne verwagting niet beantwoord", kleiner dan gedacht, nauwe straten, beschrijving van de architectuur, vooral de grote hoogte van de huizen valt op. De rangen wonen door elkaar. De gemeenschappelijke trap is vuil, maar ben je die opgegaan dan kom je in rijke vertrekken terecht vol pracht en praal, over de opera van Wenen, die is in de open lucht. "Dit is zeer ongemaklyk voor de vrouwen, om dus onder de Sterren te zitten, want daar is geen verhemelte, dan voor de Koninglijke Familie"\nGedrag van de vrouwen in Wenen. De mannen hebben er niets tegen, dat hun vrouwen minnaars hebben. "t is het aangenoome gebruiik, dat yder vrouw twee mannen hebbe, een die de tytel voert, en een ander, die\'er de bediening van waarneemt [...] Deze Onder-Huwelijken duuren twintig jaaren lang, geduurende welke de Dame over de goederen van den armen Minnaar naar haar welgevallen beschikt, wiens huisgezin \'er doorgaans neit te beter door vaart", enz.\nOver Hongaryen, weinig inwoners, weinig geld, "maar zy hebben \'t ook niet noodig", veel grootse natuur die hen alles verschaft wat ze nodig hebben, gastvrij volk, ze kleden zich buitengewoon eenvoudig volgens de traditie.\nCommentator : "[curs]Boheme[curs], berigt ons onze edele Schrijfster, "is het verlaatendste land dat zy in Duitsland gezien hadt; de dorpen zyn \'er zo arm, en de posthuizen zo elendig, dat men zig al heel gelukkig moet rekenen, als men goed water, en versch stroo vindt"\n[curs]Praag[curs]"behoudt nog zwakke overblyfzelen van haar ouden luister", een der grootste steden van Duitsland, armelijk gebouwd en dunbevolkt, de huizen zijn er goedkoop. Lieden van rang, die Weenen te kostbaar vinden, komen in Praag wonen en hebben er "[curs]assemblées, concerts[curs] en allerlei vermaaken tot een zeer maatigen prys". De mode van de vrouwen vindt de schrijfster belachelijk.\nCommentator : "Merkwaardig is in allen opzigte de beschryving, welke zy ons van de heerschappy en gebruiken der Turken geeft. Dus spreekt zy van [curs]Servien[curs]"\nveel bossen, vruchtbaar land, de bewoners hadden het kunnen bebouwen, "maar de wreede verdrukking, daar zy onder leeven, noodzaakt hen, hunnen huizen te verlaaten, en het beteelen hunner landeryen te verwaarloozen. Die arme menschen kunnen niet rekenen iets in eigendom te hebben; alles is voor de Janitsaaren, als dezen het in \'t hoofd krygen om \'er zig meester van te maaken"\nHet is er zeer onveilig voor de reiziger, rovers en Janitsaaren, wreed krygsvolk zonder mededoogen. Daarna komt de godsdienst aan bod. In een bepaald deel van Servië onderhoudt men zowel de Mohamedaanse als de Christelijke godsdienst "Deze [...] verklaaren eenvoudig, niet te weeten, welke dier twee Godsdiensten de beste zy, en hierom onderhouden zy ze beide. vbrydags gaan zy naar de Mosquée, en Zondags naar de Kerk; zy meenen dus de bescherming van den waaren Propheet, welke hy dan ook wezen mag, zekerlyk te moeten erlangen, dewyl zy hen beide te vriend houden"\nCommentator : "Het berigt, dat wij hier wegens de [curs]Pest[curs] en [curs]Kinderpokjes[curs]krygen, verdient gewisselyk ook onze opmerking": Verslag over ziekten. Kinderen worden er ingeënt tegen Kinderpokjes. De schrijfster is verbluft over de resultaten, ze laat haar zoon ook inenten en wil deze remedie in Engeland invoeren.\nCommentator : "Laat ons eindelyk met eene korte beschryving der [curs]heete/ 136 baden te Sophie[curs], zo als [curs]Milady[curs] die in gezelschap van eenige Turksche Dames gebruikt heeft, eindigen"\nUitgebreide beschrijving van de gebruiken. De dames komen er niet alleen baden, maar ook babbelen: "Deze baden mogen wel de koffyhuizen der vrouwen genaamd worden; zy koomen hier samen, zy praaten, vertellen haar nieuws, spreeken kwaad, hooren wat \'er in de stad gebeurd is, waar of valsch, enz."\nEr worden nog allerlei interessante bezienswaardigheden bekeken.\nDeel II p. 218 "Wij zullen in ons verder berigt wegens dit aangenaam en nuttig Werkje [...]eenige voornaame passages, die ons het aangenaamst en leerzaamst zijn voorgekoomen, daaruit woordelijk overzetten; onze Lezer [...] zal het met vermaak en nut in onze Letteroefeningen leezen [...] (p.218-235: Over Turkije, Constantinopel, vooral over de positie en het leven van de vrouw)\n\n\n\nsvd']
|